Lễ hội Đền – Chùa Thái, Di tích cấp Quốc gia ở Trấn Dương, xã Nguyễn Bỉnh Khiêm
Sáng 11/10/2025 (tức ngày 20 tháng 8 âm lịch), tại khu di tích Quốc gia Đền – Chùa Thái (xã Trấn Dương, huyện Vĩnh Bảo cũ), UBND xã Nguyễn Bỉnh Khiêm tổ chức Lễ hội Đền - Chùa Thái năm 2025. Đây là sự kiện văn hóa tâm linh diễn ra nhân kỷ niệm 725 năm ngày mất của Anh hùng dân tộc, Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn và 712 năm, ngày mất Hưng Nhượng Vương Trần Quốc Tảng. Những người đã có công lao to lớn, cùng quân và dân Nhà Trần, 3 lần đánh thắng giặc Mông - Nguyên ở thế kỷ 13.
Đền - Chùa Thái đã được dựng cách đây trên 700 năm để tưởng nhớ Hưng Nhượng Vương - Trần Quốc Tảng, là con trai thứ 3 của Hưng Đạo Đại Vương, Trần Quốc Tuấn.
Sau khi được phong Tiết Độ Sứ, giao trấn giữ vùng Đông Bắc của Tổ Quốc. Năm Trùng Hưng thứ 4 (1288), khi quân Nguyên lại kéo sang xâm lược nước ta; để thuận tiện cho việc vận chuyển quân lương chống giặc, Ông đã phát động Nhân dân và quân sĩ đào sông cho tàu thuyền về Vạn Kiếp hội quân, để đánh tan quân xâm lược.
Sau khi được phong Tiết Độ Sứ, giao trấn giữ vùng Đông Bắc của Tổ Quốc. Năm Trùng Hưng thứ 4 (1288), khi quân Nguyên lại kéo sang xâm lược nước ta; để thuận tiện cho việc vận chuyển quân lương chống giặc, Ông đã phát động Nhân dân và quân sĩ đào sông cho tàu thuyền về Vạn Kiếp hội quân, để đánh tan quân xâm lược.
Đến thời Nhà Mạc thế kỷ 16, sau khi Mạc Mậu Hợp được Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm đưa thoát qua cửa Thái Bình ra biển về Kinh đô giữ yên ngôi vị. Để tạ ơn thần dân nơi đây đã cứu giúp, Nhà vua đã nhờ Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm cắm đất, dựng chùa và đặt tên ngôi chùa là “Thái Bình”. Trạng Trình đã viết về địa lý ngôi chùa như sau: “Bến Hàn tay Hổ, Bến cổ tay Ngai, Ba Ra ấp lại, Voi Đồng chầu sang”
Đến ngày 20 tháng 7 năm 1924, Vua Khải Định ra chiếu ban ân khắp đất nước đã phong sắc lệnh: “TRÁC VĨ RỰC BẢO TRUNG HƯNG, THƯỢNG ĐẲNG THẦN” Chuẩn y cho xã Dương Am tiếp tục phụng thờ để giúp dân.
Với những giá trị lịch sử, cùng nhiều hiện vật quý giá còn lưu giữ tại di tích, ngày 12/12/1994, Đền - chùa Thái đã Bộ Văn hóa Thông tin xếp hạng là Di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia.
Trải qua thời gian và những thăng trầm của lịch sử, ngôi chùa từng là nơi hoạt động bí mật của bộ đội, du kích trong kháng chiến chống Pháp; là nơi đã xảy ra cuộc chiến đấu ác liệt giữa du kích địa phương với quân Pháp từ Tiên Lãng tràn sang.
Chốn linh thiêng này, cũng là nơi tập kết của bộ đội chủ lực để triển khai đánh sân bay Cát Bi - chia lửa với chiến trường Điện Biên Phủ năm 1954; tiến về giải phòng Hải Phòng ngày 13/5/1955. Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Đền - Chúa Thái còn là nơi đón tiếp, tập kết của bộ đội tiên lửa chặn đánh máy bay giặc Mỹ từ biển vào bắn phá Hải Phòng và miền Bắc nước ta.
Với những giá trị lịch sử, cùng nhiều hiện vật quý giá còn lưu giữ tại di tích, ngày 12/12/1994, Đền - chùa Thái đã Bộ Văn hóa Thông tin xếp hạng là Di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia.
Mặc dù chịu tác động của thời gian và thiên nhiên, nhưng di tích Đền - Chùa Thái luôn được Nhân dân trong xã bảo vệ và gìn giữ gần như nguyên vẹn. Với cảnh quan thiên nhiên thoáng đãng cùng những cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi, nơi đây là điểm đến, thu hút khách tham quan từ khắp mọi miền của Tổ quốc để tìm về cội nguồn, tham quan, vãn cảnh và chiêm bái di tích.
Nhiều năm qua, công tác tổ chức Lễ hội truyền thống luôn được duy trì và thực hiện theo đúng quy định, thông qua Lễ hội đã góp phần gìn giữ những nét văn hoá truyền thống của quê hương; đồng thời là dịp để giáo dục truyền thống cho các thế hệ, nhất là thế hệ trẻ, nâng cao ý thức trách nhiệm trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của di tích lịch sử, động viên các tầng lớp nhân dân hăng hái thi đua lao động sản xuất, cùng nhau chung sức xây dựng nông thôn mới.
Đồng chí Đoàn Phụng Trinh, Phó bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Nguyễn Bỉnh Khiêm nhấn mạnh: Lễ Hội năm nay được tổ chức nhân kỷ niệm 712 năm, ngày mất của Hưng Nhượng Vương Trần Quốc Tảng (1313-2025) có ý nghĩa lớn lao, ôn lại công lao to lớn của Anh hung dân tộc - Hưng Đạo Đại Vương Trấn Quốc Tuấn và Hưng Nhượng Vương Trấn Quốc Tảng, chứng kiến sự đổi thay của quê hương.
Sau nghi thức truyền thống: Lễ Mộc dục, lễ Cáo yết; Lễ Khai mạc, dân hương; tế lễ trước cửa Thánh… Chương trình phần hội là thi đấu Cờ tướng; Liên hoan văn hóa – văn nghệ giữa các làng; hát Quan họ trên thuyền; giải bóng chuyền hơi…
Theo truyền thống, Lễ hội Đền - Chùa Thái năm 2025 sẽ kéo dài đến 17 giờ ngày 12/10/2025; tức ngày 21/ 8 âm lịch sẽ kết thúc, đóng cửa Đền./.